Zamawiający nie mogą w projektowanych postanowieniach umowy o udzielenie zamówienia publicznego przewidywać postanowień, które zapewniałyby im prawo do decydowania o skróceniu okresu jej obowiązywania. Mimo, że zasada ta nie jest kwestionowana w doktrynie ani orzecznictwie, w swojej praktyce często spotykamy się z jej naruszaniem.
W jednym z tegorocznych postępowań toczących się przed Krajową Izbą Odwoławczą został wydany ciekawy wyrok dotyczący tej kwestii (sygn. KIO 104/23).
W stanie faktycznym przeanalizowanym przez Izbę, zamawiający przewidział możliwość rozwiązania umowy w sytuacji, gdy „uzasadniony wzrost wynagrodzenia Wykonawcy, w przypadkach zmian określonych w art. 436 pkt 4 ppkt b) ustawy Prawo zamówień Publicznych, byłby zbyt wysoki dla Zamawiającego”.
To postanowienie w efekcie oznacza, że zamawiający przyznał sobie prawo do jednostronnego kształtowania długości trwania umowy w niektórych przypadkach zmian wynagrodzenia.
Izba słusznie uznała, że takie działanie stanowi naruszenie art. 3531 kodeksu cywilnego, który wyraża zasadę swobody umów. Zdaniem Izby „zaproponowany przez Zamawiającego sposób ukształtowania stosunku prawnego pomiędzy stronami umowy o udzielenie zamówienia publicznego sprzeciwia się właściwości i naturze stosunku zobowiązaniowego, jaki wynika z przepisów ustawy Pzp. Cechą tego stosunku zobowiązaniowego jest [zasada – przyp.] trwałości zobowiązania i jego wykonanie w okresie obowiązywania umowy. Zakończenia takiej relacji zobowiązaniowej ustawodawca ogranicza do sytuacji określonych przepisami ustawy. (…). Przyznanie zaś sobie prawa do swobodnej oceny czy dany wzrost kosztów jest zbyt wysoki czy nie skutkuje tym, że Zamawiający może dowolnie kształtować relacją z wykonawcą, rozwiązać ją nawet w oparciu o minimalny wzrost kosztów. Zdaniem Izby takie działanie Zamawiającego nie może być dopuszczalne w świetle zasady trwałości umów o udzielenie zamówienia publicznego i przepisów ustawy Pzp limitujących okoliczności uzasadniające odstąpienie od umowy, zmianę umowę czy jej unieważnienie.”
